Oranjestad-Tin biaha ta bon pa refleha cu nos ta biba cu wowo habri pa realidad of nos ta laga mitonan y storia cu nos ta kere fuertamente aden remplasa nos bista di actualidad.
Casi tur dia mi sa tende ciudadano di Aruba, tanto comun y extra-comun, usa frasenan manera “ nos ta un pais democratico” , “nos sistema democratico” y usa exprecionan similar cu ta referi na e (supuesto) democracia of orden democratico cu (atrobe supuestamente) nos ta biba den riba e isla aki.
Ban wak si esaki ta berdad of un otro mito cu ta permiti esnan sin escrupulo sigiabusa di nos pueblo.
Esencialmente, democracia ke men auto-gobernacion, esta cu pueblo ta goberna su mes (pais). Tur regla di estado (Ley) y decicion cu ta conta pa henter sociedad ta wordo decidi y determina asina, normalmente a base di majoria. Nos sistema ta pretende di ta un democracia representative, esta cu ta goberna mediante representante cu ta worde escohi libremente dor di ciudadania. Esaki ta nifica cu tur representante (total di individuo) ta wordo carga dor di e totalidad di votador (esnan cu a of ta scohe pa un representante).
Consequentamente un majoria di persona den conseho di representante (Staten) mester tin un base directo di un majoria di votador.
Solamente den situacion asina por asumi y conclui cu decisionnan majoritario den Staten ta representa un majoria di pueblo of majoria di votador!
Sinembargo, nos sistema vigente di eleccion y representacion ta asina a-democratico cu na Aruba ta teoreticamente posibel cu un majoria legal den Staten por worde forma cu 11 miembro cu cohuntamente tin solamente diesun (11) voto, asta cero (0) voto di e pueblo votador. Consequencia di esaki lo ta ku hende cu cero of un voto riba nan perona por dicidi pa henter pueblo! Mi sa, hopi hende lo grita esaki ridiculo, cu mi cabes no ta bon, cu mi ta teorisa infantilmente, cu esey ta teoria extremo cu nunca lo pasa. Pero cifranan ta munstra cu nos ta y a yega basta cerca di e posibilidad teoretico aki.
Un analisis di e composicion di miembrecia di Staten desde añanan nobenta ta munstra cu cada biaha un majoria den Staten di 11 miembro tabata representa solamente entre 5.5% y 9.4% di e total di votador.
Un set di hende cu conhunto apenas a cumula enter 5 te 9 porcent di votonan ta dicidi pa henter nos poblacion!
Esaki ta hopi cerca di e cifranan di e extremidad teoretico!
Nos tur por bai haci e analisis aki y verifica si ta asina!
Ultimamente un cantidad di ahuste (medida) y proyecto, cu ta bai pisa duro riba pueblo y pa largo tempo, a worde aproba dor di un majoria den Staten. Dor cu constelacion di fraccion di AVP cu a vota a varia, e porcentahe tambe a fluctua. Pero niun biaha ela surpasa 9.2% di e electorado, pasobra te aki por yega cu e 13 miembro di fraccion di AVP den Staten.
Cifranan ta demonstra esaki:
Herdé 298 voto
Arends-Reyes 603 voto
Jansen-Varlack 474 voto
Kelly 97 voto
Rasmijn 395 voto
Roos 178 voto
Sneek 441 voto
De Sousa-Croes 429 voto
Tromp 385 voto
Velasquez 335 voto
Dammers 214 voto
SUB-TOTAL pa 11 miembro 3849 voto cu ta 5.6% di electorado
Lopez-Tromp 1642 voto
Wyatt-Ras 834 voto
GRAN-TOTAL pa 13 miembro 6325 voto cu ta 9.2% di electorado
Desde Status Aparte semper tabata un grupo representando un porcentahe di mas of menos (mayoria biaha menos) di dies (10%) a dicidi pa henter pais.
Esey ta nos “democracia” cu nos sa yena nos boca tanto biaha y cu tanto orguyo.
E gran diferencia ta cu ultimamente e abuso di poder ta tuma luga na un manera mas severo y extremo cu ta pone henter nos existencia como pais na peliger
Cada ciudadano por y mester saca su propio conclucion relaciona cu peligernan sistemico y structural cu ta ancra den (no)funcionamento di nos supuesto democracia.
Na opinion di SUMMUM BONUM, pa salbaguardia existencia di democracia berdadero aki na Aruba, ta obvio cu e necessidadnan di urgencia pa nos pais ta cu
mester di persona cu capacidad, concenshi, integridad y weso di lomba pa conduci representacion di nos pueblo;
tin cu reforma nos sistema estatal y electoral di tal forma cu e.o. ta:
duna ciudadania mas poder directo y imediato riba su representante(nan) y gobernante(nan);
duna ciudadania mas poder directo pa inicia, influencia of rechasa legislacion;
duna ciudadania oportunidad pa scohe pa representante y gobernante den eleccionan separa;
Si ke e tipo di reforma aki of no, e sistema actual a wordo abusa desde comienso di Status Aparte, esta casi trinta aña.
Pero obviamente si tin cu cambia cos pa no permiti cu e exceso di abuso y destruccion di nos pais cu ta tuma luga e ultimo añanan por pasa nunca mas den futuro.
A bira tempo pa demonstra cu nos a siña nos les, anke ta un les hopi car y doloroso mes.
ir Cornelius M Wilson
SUMMUM BONUM
cmwilsonaua@gmail.com